Donald A. Norman, şirketlere insan merkezli tasarım yapabilmeleri için danışmanlık hizmeti veren Nielsen Norman Group’ un kurucu ortağıdır. Bilişsel bilim, bilgisayar bilimi ve psikoloji departmanlarında profesörlük geçmişi bulunmaktadır. Apple şirketinin araştırma laboratuvarı olan Apple İleri Teknoloji Grubu’nun başkan yardımcılığını yapmıştır. Tasarımcının başucu kitabı niteliğinde olan “Gündelik Şeylerin Tasarımı” kitabında araştırmaları doğrultusunda bu evrensel tasarım ilkelerini telefonlar, kapılar, termostatlar, ocaklar, buzdolapları gibi gündelik eşyalar üzerinden inceler.
Peki nedir bu ilkeler?
1. Görünür Kılmak
Çok fonksiyonlu ürünler arttıkça bazı önemli kısımlar gözden kaçmaya başladı. Kullanıcıya ürünün fonksiyonunu ve nasıl kullanılacağını belli etmek için ilgili parçaların gözün görmesini sağlamak gereklidir. Fakat her parça görünür kılınamaz önem sırası korunmalıdır.
Google Arama arayüzünde nereden arama yapılacağını sadece bakarak anlayabiliriz.
2. Haritalama
Haritalama, iki kontrolün ve hareketlerinin sonuçlarla ilişkisini açıklar. Mümkün olduğunca doğal, mantığa uygun haritalama yapılmalıdır. Yanlış haritalama kullanıcının hafızasında bunları tutmasını gerektirecektir ki bu da ürünleri anlamayı kolay ve sezgisel olmaktan çıkarır.
kötü haritalama - iyi haritalama 3. Geri Bildirim
Her hareketin karşılığı anında ve bariz biçimde etkili olduğunu anlatmak için bir geri bildirim mekanizmasına ihtiyaç vardır. Kullanıcı yaptığının işe yarayıp yaramadığını, yaradıysa nasıl bir etkisi olduğunu tahmin etmek zorunda bırakılmamalıdır. Görsel, işitsel, dokunsal tepkilerle kullanıcıyla iletişime geçilmelidir.
Ör: Su kaynadığında su ısıtıcısının düğmesinin ışığı yanması.
4. Sağlarlık (Olur Kılan)
Kısaca, kullanıcı ürüne baktığında gördüğü parçaları, arayüzleri nasıl kullanacağını anlamalıdır; en azından bir fikir edinebilmelidir. Donald Norman olanaklığı yüksek bir objenin görsele, etikete, talimatlara gerek kalmadan objeyi nasıl kullanmak gerektiğinin anlaşılacağını vurguluyor.
Ör: Kapılar. Kol hizasında yatay bir bar sayesinde itme eylemi. İyi tasarlanmış bir kapı “itiniz” ya da “çekiniz” gibi etiketlere ihtiyaç duymaz.
5. Sabitler (Kısıtlayıcılar)
Kullanıcıyı sınırsız işlem yapma olasılığından kurtarmak adına etkileşimlere/ arayüze sınır koymak gereklidir. Dört çeşit kısıtlama vardır: Fiziksel, semantik (anlamsal), kültürel ve mantıksal. Doğal haritalandırma mantıksal kısıtlayıcılar sağlanarak çalışır. Eğer iki ışık kaynağı ve iki kontrol düğmesi varsa bunlardan sağdaki ampulü sağ düğme, soldaki ampulü sol düğme kontrol etmelidir. Burada ne kültürel ne de fiziksel sınırlar vardır.
6. Tutarlılık
Benzer hareketlerin benzer işler için kullanılması; farklı aşamada olunsa da aynı eylemlerin aynı tepkiyi vermesi gerekir. Kullanıcı objeyi/arayüzü öğrenirken paternler oluşturur; bu paternler (örüntüler) kullanıcının hafızasını ya da mantığını zorlamaz. D. Norman: “Açıklayıcı varlıklar olarak insanlar...” Zihnimizde oluşturduğumuz modeller nesnelerin nasıl çalıştığını, olayların nasıl oluştuğunu, insanların nasıl hareket ettiğini anlayabilmemiz için var olan konsept modelleridir. Bu modelleri sahip olduğumuz bilgilerle kuruyoruz. Bu yüzden iyi tasarlanmış tutarlı bir arayüzde yönümüzü kolaylıkla bulabiliriz.
Trafik ışıklarının yanma sırası her zaman aynıdır.
Yazı: Norman, Donald Arthur. (2002). The Design of Everyday Things. New York: Basic Books.
Görseller:
İllustrasyon: Zachary Monteiro
http://www.zacharymonteiro.com/2019/1/22/don-norman-portrait
https://humancomputerblog.com/
http://blogs.wisetechlabs.com/how-to/how-to-disable-or-enable-usb-ports-on-windows-10
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Traffic_lights_3_states.svg
https://www.shutterstock.com/image-photo/emergency-exit-door-170373032
