Tasarım Sözlüğü: Strüktür

Fransızca structure "yapı" sözcüğünden alıntıdır. Bu sözcük Latince struere, struct- "dikmek, ayağa kaldırmak, inşa etmek" fiilinden +tura sonekiyle türetilmiştir.

Strüktür (Ing. Structure), bir nesneyi ya da yapıyı ayakta tutan taşıyıcı sistem. Türkçe bire bir karşılığı yapıdır.

Strüktür; mimaride ve tasarımda taşıyıcı sistemlerin, biyolojide organizmaların -hücre, doku- ve makromoleküllerin, kimyada atomların ayrıca matematik, veri, yazılım, müzik gibi çok çeşitli alanların yapı taşını oluşturan bir terimdir.

Strüktür; birimler, bağ elemanları ile oluşur.

Birim(modül) matematikte, bir çokluğu veya kümeyi oluşturan varlıkların her biridir. Bir araya gelerek bir bütün oluştururlar. Aynı birimle çeşitli düzende bütünler oluşabilir.

Bağ elemanı, strüktür sistemini oluşturmak için birbirine benzer birim biçimlerin oluşturduğu formların arasındaki birleştirici öğelere denir. Strüktürde, yapıyı oluştururken sisteme hareket kabiliyeti sağlamak için bazı düzenlemelerde bağ elemanı kullanılır.

Tekstür, varlıkların dış yapı(doku) özellerine denir. Strüktürdeki birimleri algılayamayacak kadar küçülttüğümüzde ortaya tekstür çıkar. Bunu insan vücudundaki strüktür ile daha iyi anlayabiliriz; hücrelerimiz bir düzen oluşturarak dokuyu oluşturur, dokuya mikroskop ile bakarsak hücreleri yani en küçük canlı birimleri görürüz ancak uzaklaştığımızda çıplak gözle birimleri değil birimlerin oluşturduğu bütünü yani dokuyu görürüz.

18. yüzyılda başlayan aydınlanma dönemine kadar mimarlık yapı inşa sanatı olarak bilinmektedir. Sanat ve bilim kurumlarının birbirlerinden ayrılmasıyla mimarlık ve mühendislik birbirlerinden kopmaya başladı. Mimarlık mühendislikten ve teknolojiden dallarından kendini soyutladı ve sırt çevirdi. Fransız devrimi ile ortaya çıkan doğa bilimlerinin yaptığı kırılmalar mimarlığı da etkiledi ve artık yeni bakış eskisine hiç benzemiyordu. Bu yeni mimarlık çeliğin yapılarda kullanılmasıyla yapı mühendisliği olarak da bilinmektedir. Gelinen noktada strüktür mühendislerinin mühendislik yapılarında geniş açıklıkların oluşturulmasında çeliği taşıyıcı olarak kullanması, mimarların ilgisini çekerek mimarlık ve mühendislik ilişkilerinin yıkılan köprülerinin tekrardan oluşmasına sebep olmuştur.

Deniz Anası

Ay Çiçeği

Heatherwick Studio tasarımı, birbirine bağlı 154 bakır renkli çelik merdivenden oluşan 1 mil uzunluğundaki heykelsi kamusal alan strüktürü, geçici adıyla ‘Vessel’; New York'taki Hudson Yards Projesi’nin tam merkezinde yer alıyor.

Nelson Byrd Woltz Landscape Architects tarafından tasarlanan halk meydanı ve bahçelerin ortasına yerleştirilecek olan heykel hakkında Heatherwick “İlgi çekici birçok yapının bulunduğu bir bölgede, sadece seyredilebilecek bir yapı yerine insanların kullanabileceği, dokunabileceği ve iletişime geçebileceği bir strüktür kullanmayı tercih ettik” diyor.

Centre Pompidou binasının 1971-1977 tarihleri arasında inşaası yapılmıştır. Renzo Piano ve Richard Rogers tarafından tasarlanan bu bina, Ove Arup ile işbirliği yapılarak mimarlar ve mühendislerin birlikte çalışmasının sonucudur. Çeşitli yenilikçi strüktürel çözümlerle kendi tarihsel konjüktürü içinde fazlasıyla öne çıkan bir yapıdır.

Mimar ve strükütür mühendisinin birlikte çalışması işbirliği açısından bütünleşik tasarım süreçlerinin ilk örneklerinden olan bu yapıda sadece form değil, formun materyalleşmesi adına üretime yönelik çalışmalar da yapmışlardır. 1961 senesinde küresel geometriyle oluşan yapı yerinde dökme betonarme kabuklar seçilerek fikir materyalleştirilmiştir. Böylece yapıda tüm kabukların aynı küreden çıkan kabuklar ile inşa edilmesi ile, kalıpların tekrar tekrar tüm kabuklar için kullanılması sağlanmıştır.

2001 senesinde Foster and Partners tarafından tasarlanmış ve inşaası bitmiş örtü aşamasında mimarlar strüktür mühendisleri ile çalışarak tasarım sınırları içinde en uygun olan formu bulmuşlardır. Bu çalışma sonucu ortaya çıkan ürün British Museum avlusunun üzerini kapatmaktadır. Dışarıda dikdörtgen formlu eski müze yapısı ve içinde ise dairesel formlu okuma odası bulunmaktadır. Bu iki farklı form bir çatı örtüsüyle birleştirilmiştir.

Londra’da Foster and Partners tarafından tasarlanan yapı 2004 senesinde kullanıma açılmıştır. Bu yapının tasarım sürecinde Foster and Partners bünyesinde bulunan modelleme ve dijital tasarım süreçleri üzerine özelleşmiş olan ve 1997 yılında kurulan ‘The Specialist Modelling Group’ bölümü tarafından çalışılmıştır. Bu grup yapı tasarım sürecinin ilk tasarım aşamasından yapım aşamasına kadar bu yapı ile ilgilenmiştir. Bu yapıyı diğer yüksek yapılardan ayıran özellikler, formunun diğer yapılardan farklı olarak silindirik olması, yine bu formun ortada şişkinleşerek en üst kısmında daralarak noktasal hale gelmesi ve spiral bir formasyonla strüktüre edilmesidir.

Mimar ve strüktür mühendisi olan Frei Otto tarafından 1975 senesinde sergi alanı olarak tasarlanan Multi Halle Mannheim yapısı, sergi düzeni gerekliliklerini sağlamak için geniş açıklıkların bulunduğu bir total mekan olarak düşünülmüştür. Tasarım aşamasında bu amaca ulaşmak için ve yapının geçici bir yapı olması nedeniyle Frei Otto ahşap bir kabuk tasarlamıştır.