Strüktür Nedir?

Fransızca structure "yapı" sözcüğünden alıntıdır. Bu sözcük Latince struere, struct- "dikmek, ayağa kaldırmak, inşa etmek" fiilinden +tura sonekiyle türetilmiştir.

Strüktür (Ing. Structure), bir nesneyi ya da yapıyı ayakta tutan taşıyıcı sistem. Türkçe bire bir karşılığı yapıdır.

Strüktür; mimaride ve tasarımda taşıyıcı sistemlerin, biyolojide organizmaların -hücre, doku- ve makromoleküllerin, kimyada atomların ayrıca matematik, veri, yazılım, müzik gibi çok çeşitli alanların yapı taşını oluşturan bir terimdir.

struktur-model-anlatim.jpg

Strüktür; birimler, bağ elemanları ile oluşur.

Birim(modül) matematikte, bir çokluğu veya kümeyi oluşturan varlıkların her biridir. Bir araya gelerek bir bütün oluştururlar. Aynı birimle çeşitli düzende bütünler oluşabilir.

Bağ elemanı, strüktür sistemini oluşturmak için birbirine benzer birim biçimlerin oluşturduğu formların arasındaki birleştirici öğelere denir. Strüktürde, yapıyı oluştururken sisteme hareket kabiliyeti sağlamak için bazı düzenlemelerde bağ elemanı kullanılır.

Tekstür, varlıkların dış yapı(doku) özellerine denir. Strüktürdeki birimleri algılayamayacak kadar küçülttüğümüzde ortaya tekstür çıkar. Bunu insan vücudundaki strüktür ile daha iyi anlayabiliriz; hücrelerimiz bir düzen oluşturarak dokuyu oluşturur, dokuya mikroskop ile bakarsak hücreleri yani en küçük canlı birimleri görürüz ancak uzaklaştığımızda çıplak gözle birimleri değil birimlerin oluşturduğu bütünü yani dokuyu görürüz.

Marcus Vitruvius Pollio yazdığı “Mimarlık Hakkında On Kitap“ (De architectura libri decem) adlı eserinde mimarın görevlerini kullanışlılık, sağlamlık, güzellik olarak sayarken, tasarımın, yapımın ve mekaniğin bir arada düşünülmesi gerektiğini vurgulamıştır. (1)

18. yüzyılda başlayan aydınlanma dönemine kadar mimarlık yapı inşa sanatı olarak bilinmektedir. Sanat ve bilim kurumlarının birbirlerinden ayrılmasıyla mimarlık ve mühendislik birbirlerinden kopmaya başladı. Mimarlık mühendislikten ve teknolojiden dallarından kendini soyutladı ve sırt çevirdi. Fransız devrimi ile ortaya çıkan doğa bilimlerinin yaptığı kırılmalar mimarlığı da etkiledi ve artık yeni bakış eskisine hiç benzemiyordu. Bu yeni mimarlık çeliğin yapılarda kullanılmasıyla yapı mühendisliği olarak da bilinmektedir. Gelinen noktada strüktür mühendislerinin mühendislik yapılarında geniş açıklıkların oluşturulmasında çeliği taşıyıcı olarak kullanması, mimarların ilgisini çekerek mimarlık ve mühendislik ilişkilerinin yıkılan köprülerinin tekrardan oluşmasına sebep olmuştur.

İnsanlık tarih boyunca ilham kaynağı olan doğayı gözlemleyerek doğanın içindeki birimleri ve bu birimlerle ayakta duran sistemin yapısını (strüktürünü) yaşamak ve düzen kurabilmek için taklit eder, yeniden ele alır ve geliştirir.


Doğal Strüktür Örnekleri

Bal Peteği

bal-petegi-struktur.jpg
bal-petegi-struktur-analiz.jpg
bal-petegi-maket.jpg

Deniz Kabuğu

deniz-kabugu-struktur-teknik-grn.jpg
deniz-kabugu-struktur.jpg

Deniz Anası

deniz-anasi.jpg

Ay Çiçeği

ay-cicegi-struktur.jpg

Mimari Strüktür Örnekleri

'Bal Peteği' Vessel

vessel-bina.jpg
}} vessel-strukture.jpg

Heatherwick Studio tasarımı, birbirine bağlı 154 bakır renkli çelik merdivenden oluşan 1 mil uzunluğundaki heykelsi kamusal alan strüktürü, geçici adıyla ‘Vessel’; New York'taki Hudson Yards Projesi’nin tam merkezinde yer alıyor.

Nelson Byrd Woltz Landscape Architects tarafından tasarlanan halk meydanı ve bahçelerin ortasına yerleştirilecek olan heykel hakkında Heatherwick “İlgi çekici birçok yapının bulunduğu bir bölgede, sadece seyredilebilecek bir yapı yerine insanların kullanabileceği, dokunabileceği ve iletişime geçebileceği bir strüktür kullanmayı tercih ettik” diyor.

vessel-bina-st.jpg vessel-yakn-goruntu.jpg

Centre Pompidou Binası

Centre-Pompidou-Binas.jpg
Centre-Pompidou-Binas-yan.jpg
Centre-Pompidou-Binas-grns.jpg

Centre Pompidou binasının 1971-1977 tarihleri arasında inşaası yapılmıştır. Renzo Piano ve Richard Rogers tarafından tasarlanan bu bina, Ove Arup ile işbirliği yapılarak mimarlar ve mühendislerin birlikte çalışmasının sonucudur. Çeşitli yenilikçi strüktürel çözümlerle kendi tarihsel konjüktürü içinde fazlasıyla öne çıkan bir yapıdır.

Sidney Opera Binası

sidney-opera-binas-yan.jpg
sidney-opera-binas-yan-gece-isikli.jpg
sidney-opera-binas.jpg

Mimar ve strükütür mühendisinin birlikte çalışması işbirliği açısından bütünleşik tasarım süreçlerinin ilk örneklerinden olan bu yapıda sadece form değil, formun materyalleşmesi adına üretime yönelik çalışmalar da yapmışlardır. 1961 senesinde küresel geometriyle oluşan yapı yerinde dökme betonarme kabuklar seçilerek fikir materyalleştirilmiştir. Böylece yapıda tüm kabukların aynı küreden çıkan kabuklar ile inşa edilmesi ile, kalıpların tekrar tekrar tüm kabuklar için kullanılması sağlanmıştır.

sidney-opera-binas-i.jpg

British Museum Çatı Örtüsü

British-Museum.jpg
}}
}} British-Museum-Çati-ortusu.jpg
british-museum-struktur.jpg

2001 senesinde Foster and Partners tarafından tasarlanmış ve inşaası bitmiş örtü aşamasında mimarlar strüktür mühendisleri ile çalışarak tasarım sınırları içinde en uygun olan formu bulmuşlardır. Bu çalışma sonucu ortaya çıkan ürün British Museum avlusunun üzerini kapatmaktadır. Dışarıda dikdörtgen formlu eski müze yapısı ve içinde ise dairesel formlu okuma odası bulunmaktadır. Bu iki farklı form bir çatı örtüsüyle birleştirilmiştir.

Centre Pompidou Binası

Centre-Pompidou-Binasi.jpg

Londra’da Foster and Partners tarafından tasarlanan yapı 2004 senesinde kullanıma açılmıştır. Bu yapının tasarım sürecinde Foster and Partners bünyesinde bulunan modelleme ve dijital tasarım süreçleri üzerine özelleşmiş olan ve 1997 yılında kurulan ‘The Specialist Modelling Group’ bölümü tarafından çalışılmıştır. Bu grup yapı tasarım sürecinin ilk tasarım aşamasından yapım aşamasına kadar bu yapı ile ilgilenmiştir. Bu yapıyı diğer yüksek yapılardan ayıran özellikler, formunun diğer yapılardan farklı olarak silindirik olması, yine bu formun ortada şişkinleşerek en üst kısmında daralarak noktasal hale gelmesi ve spiral bir formasyonla strüktüre edilmesidir.

Centre-Pompidou-Binas-st.jpg Centre-Pompidou-Binas-yakn-goruntu.jpg

Multi Halle Mannheim Binası

Multi-Halle-Mannheim-Binasi.jpg
Multi-Halle_Mannheim-Binas-struktur.jpg

Mimar ve strüktür mühendisi olan Frei Otto tarafından 1975 senesinde sergi alanı olarak tasarlanan Multi Halle Mannheim yapısı, sergi düzeni gerekliliklerini sağlamak için geniş açıklıkların bulunduğu bir total mekan olarak düşünülmüştür. Tasarım aşamasında bu amaca ulaşmak için ve yapının geçici bir yapı olması nedeniyle Frei Otto ahşap bir kabuk tasarlamıştır.

   
    Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, Metin Sözen & Uğur Tanyeli, 1986, s221

    https://www.etimolojiturkce.com/kelime/strüktür
    
    https://en.wikipedia.org/wiki/Structure#cite_note-OED-1
    
    https://acikders.ankara.edu.tr/pluginfile.php/139883/mod_resource/content/1/4. hafta-dönüştürüldü.pdf
    
    https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/43826
    
    İSTANBUL TEKNİK ÜNİVERSİTESİ  FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ, HESAPLAMALI TASARIM YAKLAŞIMLARI : BÜTÜNLEŞİK BİR TASARIM , ÖNERİSİ, YÜKSEK LİSANS TEZİ, Ocak 2014, Yekta İPEK, Bilişim Anabilim Dalı, Mimari Tasarımda Bilişim Programı(1)
    
    TEMEL SANAT EĞİTİMİ DERSİNİN KOMPOZİSYON, STRÜKTÜR VE SOYUTLAMA KONULARI DÂHİLİNDE HEYKEL EĞİTİMİNE KATKILARI DEMET, DENiZ DÜLGER Yar. Doç.Dr., Trakya Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Heykel Bölümü https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/783726
    
    BEYKENT ÜNİVERSİTESİ FEN VE MÜHENDİSLİK BİLİMLERİ DERGİSİ Cilt 6(2) 2013, 59 - 76 STRÜKTÜR TASARIMINDA GEOMETRİ VE MATEMATİKSEL MODEL İLİŞKİSİ  https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/43826
     

Bu makale tarihinde MARKUT Dergi Sayı: 12 altında Şahsenem Göksu Göktürk tarafından yazılmıştır. Sayının devamını aşağı kaydırararak okuyabilirsiniz. Üst menüden diğer sayılarımızı okuyabilir, buraya tıklayarak anasayfaya dönebilir veya alt bölümdeki formu doldurarak dergimize abone olabilirsiniz.

Paylaş:
Markut Mailde İllustrasyon
Dergimize Abone Olun
Yeni Sayıları Mailinize Gönderelim

ücretsizdir.