Streamline'ı; terim anlamı olarak ''akış çizgisi, akışkan çizgiler'' tamlamaları kullanılan, ana temasının hız, ana çizgisinin bir damla formunun oluşturduğu, etrafımızda örneklerine sık sık rastladığımız bir akım olarak tanımlayabiliriz.
Bir stil olarak Streamline, Paris'te ortaya çıkmış daha eski bir tarz olan Art Deco'dan doğmuştur. Art Deco; kesin düz çizgiler, bolca geometrik formlar, cesur doygun renkler, gotik detaylar ve en önemlisi simetrik detaylar ile dolu iken 1930'luların başlarında Streamline'nın ortaya çıkmasıyla birlikte fazla süsler kaldırılıp makine çağı mühendisliğinin temiz çizgileri görünmeye başlandı.
1929 yılında Büyük Buhran'ın hemen ardından Amerika'da tasarımın piyasa değeri anlaşılmaya başlandı ve farklılık arayışıyla biçimcilik ön plana çıkmıştı. Akımın ana çizgisini oluşturan damla formu sürtünmeyi büyük ölçüde azaltarak yakıt anlamında büyük tasarruf sağlıyordu. Dolayısıyla Streamline tasarımlarının en öne çıkan örneklerini ulaşımda görmemiz kaçınılmaz olmuştu. Fakat Amerika'da doğan bu akımın tüm dünyaya yayılmasıyla birlikte 1950'lerin sonlarına kadar günlük yaşamın bir parçası haline geldiğinden her alanda bir etkiye sahip olmuştur.
Peki ya Streamline dediğimizde aklımızda neler canlanıyor?
- Yuvarlatılmış köşe ve kenarlar
- Pürüzsüz eğriler
- Paralel çizgiler
- Yumuşak eğrisel yüzeyler
- Yuvarlak açıklıklar
- Parlak cilalı yüzeyler
- Güçlü krom ve alüminyum varlığı
Streamline ve Raymond Loewy
1. sayımızda da kendisinden bahsettiğimiz Raymond Loewy'i buradan inceleyebilirsiniz, Amerikan rüyasının tüketici odaklı vizyonuna yön veren, tasarımda superstarlık seviyesinde bir üne sahip olan Raymond Loewy için Streamline akımının öncüsüdür desek yanlış olmaz. Çocukluğundan beri hıza tutkun olan, defterlerini tren, gemi ve araba karamalarıyla dolduran Loewy'nin hemen her tasarımında streamline etkisi görebiliriz. Streamline ile kabuk tasarımında görüntünün toplumda eskisinden daha fazla değer gördüğünü fark eden Loewy, estetik değer ve faydalarını birçok üründe öne çıkarmaya başladı. Bunlar arasından en çarpıcı olanları; Coldspot Buzdolabı, GG-1 ve S-1 lokomotifleri, elektrikli kalem açacağı, Studeaker Avanti, Scenicruiser bus...
Raymond Loewy'nin tasarladığı Coldspot buzdolapları, alüminyum endüstrisini de canlandıran paslanmaz rafları ve ''tüy hafifliğindeki'' kulpu ile kendi alanında çığır açmıştı. Öyle ki arkasındaki reklam kampanyasıyla da birlikte satışlarını 5 yılda 15.000'den 275.000'e çıkarmıştı. Hantal olan eski modeli ahşap malzemeyle imal edilen eski buzdolaplarının metal bir kopyasıydı. Loewy'nin tasarladığı yeni Coldspot'da köşeler yuvarlatılmış, ısrarla dikeylik üzerinde durulmuş ve ortadan geçen çizgiler ile bütünlüğe erişilmişti.
Loewy, otomotiv üretim hatlarından esinlenerek, perçin yerine kaynak kullanmayı düşünmüş, ve böylece daha düzgün ve pürüzsüz bir kabuk elde etmişti. Özellikle bir buharlı lokomotif için yaptığı kabuk tasarımı çok başarılı oldu. Dönemin en büyük buharlı lokomotifi olan S-1'in mermi şeklindeki kabuk tasarımı ile rüzgarın sürtünme etkisini neredeyse üçte birine indiriyordu. Lokomotif, hem buharlı olma niteliğini kaybetmeyip hem de bütünlük olarak o zamana değin elde edilebilmiş en başarılı streamline ifadesini 'mermi burnu' sayesinde yakalayabilmişti.
Loewy'nin 1934 yılında tasarladığı bu elektrikli kalem açacağı tam anlamıyla bir streamline akımının tasarımıdır. Fakat bu ürün hiç üretilmemiştir. Kalemtıraşın açacak kısmı streamline akımının ana çizgisini oluşturan damla formundadır. Aynı zamanda elektrikle çalışan bu kalemtıraşın dışı parlak, pürüzsüz yüzeyli bir kabuktan oluşuyordu. Streamline aleyhindeki eleştirilere karşı ise Loewy, kalemtraşın parlak yüzeylerinin birkaç saniye içinde silinebilmesiyle kendisini savunuyordu.
Studebaker parasal sorunlar yüzünden batışından önceki son otomobil olan Avanti 1962'yi Loewy ve ekibi tasarlamıştır. Avanti kelimesi italyancadır ve ''ileri, ilerle'' anlamına gelmektedir. Loewy Birleşmiş Milletler otomotiv endüstrisindeki kromaj ve uzun kuyruklar yeğlemine karşı bir tutum sergilemiş hatta bu tarz tasarıma sahip otomobillere ''tekerlikli müzik kutuları/ jukebox on whells'' adını takmıştır. Avanti'nin tasarımı, o zamanki diğer tüm Kuzey Amerika otomobillerinden tamamen farklıydı. Uzun bir kaput ve kısa bagaj güvertesine sahip olan Avanti tasarımı, birçok yönden 1960'ların "midilli" arabalarının tasarımından birkaç yıl öndeydi.
Raymond Loewy'nin eskizleri
Raymond Loewy 1954 yılında General Motors için Scenicruiser tasarladı. Bu otobüs bir süre sonra Amerika yollarının bir simgesi haline geldi. Scenicruiser için ilk tasarım prototipi olan GX-1, alt güverteden erişimi olan ve sürücünün üst güvertede oturduğu bir çift katlı araçtı . Kısa süre sonra, GX-1 birçok Greyhound garajı için çok uzun olduğu ve 50 kişilik bagaj alanı olmadığı için iki seviyeli bir tasarımın daha iyi olacağına karar verildi. GX-2 modeli ile alt katında sürücü alanı+10 koltuk+lavabo, üst katında 33 koltuğa sahip yeni bir model geliştirildi.
Endüstriyel Tasarımda Streamline Etkisinden Örnekler
http://www.linternaute.com/sortir/sorties/exposition/streamline/diaporama/4.shtml
https://www.designsponge.com/2014/06/design-icon-coldspot-refrigerator.html
http://www.industrialdesignhistory.com/node/813
https://jalopnik.com/the-greyhound-scenicruiser-was-filled-with-the-american-1569874189
https://study.com/academy/lesson/streamline-moderne-houses-furniture-architecture.html
https://thewestologist.wordpress.com/2014/04/04/spot-a-style-streamline-moderne/
Arredamento Dekorasyon Dergisi, 1989, sayı 5
Yapı Dergisi, 2003, sayı 257
