21. Yüzyıl dünyasında temel ihtiyaçlar da dahil olmak üzere herkes eşit olanaklara sahip değil. Kimi coğrafyadaki bireyler için elektriğe ulaşmak hâlâ bir ayrıcalık sayılıyor. Uluslararası Enerji Ajansı (IEA), Uluslararası Yenilenebilir Enerji Ajansı, Birleşmiş Milletler, Dünya Bankası ve Dünya Sağlık Örgütü (WHO) tarafından derlenen verilere göre dünyada bir milyara yakın insan doğal afetler ve ekonomik sebeplerle elektriğe hâlâ erişemiyor. Elektrik olmadan yaşamını sürdüren birçok topluma umut ışığı olan "Liter of Light" projesiyle tanışalım.
Liter of Light; elektriğe sınırlı erişimi olan veya hiç olmayan insanlara ekonomik ve sürdürülebilir ışık kaynağı sağlamayı hedefleyen bir proje. İlk olarak 2002'de Alfredo Moser tarafından "Moser Lamp" adıyla geliştirilen lamba fikrini; 2011'de proje hareketliliğini kuran Illac Diaz ve büyük bir gönüllü ekiple, kullanılmış plastik şişeleri ekolojik bir çözüm ile ihtiyacı olan aileler için ekonomik birer ışık kaynağına çevirdiler. Aslında proje Filipinler'in başkenti Manila'da yoksul insanlara destek olmak amacıyla başlamış fakat kısa sürede küresel bir gönüllülük projesine dönüşmüştür.
Liter of Light, atılmış plastik şişe ve borular kullanılarak %100 güneş enerjisiyle üretilen çevre dostu bir aydınlatma tasarımıdır. Bu akıllı ve yenilikçi çözüm; ailelerin eğitim, sağlık hizmetleri, beslenme ve geçim gibi birçok ihtiyacın giderilmesinde önemli bir eleman olmuştur.
Tek ihtiyacınız olan bir pet şişe ve biraz çamaşır suyu. Pet şişeye su ve çamaşır suyu dolduruluyor, çamaşır suyu şişenin içinde yosun oluşumunu önlüyor ve şişenin ömrü 5 yıla kadar uzuyor. Pet şişe bir ayna gibi çalışarak gün boyunca gün ışığını yakalıyor ve böylece 40 – 60 watt’lık bir ampulünkine eşdeğer bir ışık kaynağı oluşturuyor. İçi su dolu pet şişeler alüminyum bir sacı delerek içerisine yerleştiriliyor ve çatıda açılan uygun boşluğa sac ile birlikte oturtuluyor. Böylece gündüz ışığı çok parlak bir şekilde evin içerisine yansıtılıyor. Projedeki tek sorun, lambanın sadece gündüz ışık sunabilmesi. Bunun için de Liter of Light ekibi çözüm geliştirip gece de kullanılabilir hale getirdi.
Basit bir devre, güneş paneli, motosiklet bataryası ve LED'ler ile birleştirilen güneş paneli, devreye bağlı olan pili doğrudan güneş ışığından şarj eder. Devre, akşamları otomatik olarak açılacak ve gün doğumunda kapanacak şekilde tasarlanmıştır. Böylece gündüz doğal ışıktan gece ise güneş enerjisi ile dolmuş bataryadan beslenen bir sistem ortaya çıktı. Bu sistemle, geceleri sokakları aydınlatmak için evlerin dışına PVC borular veya bambu direkleri kullanan diğer lamba çeşitleri takılabiliyor. Bu sistemin kurulumu ise ailelere öğretiliyor ve parçalar temin ediliyor.
İnsanların bu aydınlatma sayesinde mumdan veya gaz lambalarından 2–3 ay boyunca ettikleri 10 – 15 dolarlık tasarruf sayesinde solar enerjili lamba yapımı için gerekli solar paneller ve parçalar temin edilebiliyor. Daha sonra devrelerden bakır tellere lambanın tüm yapım aşamaları kendilerine gösteriliyor ve 10 lambalık parça ödünç veriliyor. Bunları yapıp sattıktan sonra projeye geri ödeme yapıyorlar. Böylece proje kendini döndüren bir ekosistem içinde sürekli olarak lamba yapımını öğretip üretimi destekleyebiliyor.
Pakistan'da, güneş batar batmaz hayatı tamamen durma noktasına gelen milyonlarca insanın yaşam kalitesini yükseltmek için Pepsi, atık şişeleri ile Liter of Light projesine destek verdi.
Manila’da 10.000 şişeyle başlayan Liter of Light projesi çok başarılı olunca, fikir sahipleri dünya çapında daha çok ışık saçma hedefine ilerliyor. Proje Hindistan, Peru, Kolombiya, Endonezya, Uganda ve hatta İsviçre gibi pek çok ülkeye yayılıyor. Proje, Birleşmiş Milletler'in bazı mülteci kamplarında da kullanılıyor. Yoğun olarak gönüllülerin çalıştığı projeye dünyanın farklı ülkelerinden sponsorluk desteği ve farklı ödüller de geliyor. Bugüne dek 15'den fazla ülkede, 350 bin lambayı ihtiyaç sahiplerine ulaştıran Liter of Light Projesi, 2016 St. Andrews Çevre Ödülü'nün, 2015 Zayed Geleceğin Enerjisi Ödülünün ve 2014 – 2015 Dünya Habitat Ödülü’nün sahibi oldu. Basit araçlarla geliştirilen çözüm, hayatları aydınlatmaya devam ediyor.
https://www.bfi.org/ideaindex/projects/2017/liter-light
https://www.startup-energy-transition.com/liter-of-light-philippines/
https://listelist.com/liter-of-light-hareketi/
https://www.donanimhaber.com/Liter-of-Light-projesi-pet-siseleri-isik-kaynagina-donusturuyor--90272
http://www.cevreciyiz.com/makale-detay/1286/hayati-aydinlatan-1-litre-isik
