Birçoğumuz scooter'ın yeni bir buluş olduğunu düşünebilir. İşin aslı; scooter tarihi en az iki yüzyıl öncesine kadar uzanıyor!

Scooter Tarihi Autoped

Fotoğraf: Topical Press Agency

Scooter Kavramına Genel Bakış

İki tekerlek ve bir tahta; bu, bir ulaşım aracı için mütevazı bir başlangıç olacaktır. Scooter kavramı; 1817'den en az bir yüzyıl öncesine, Almanya'dan Baron Karl von Drais de Sauerbrun'a kadar uzanıyor. İki tekerlek ve bir tahtadan oluşan "araçlar", insan gücüyle çalışan Velocipede (Velespit) bisikletlere, üç tekerlekli bisikletlere ve "kick scooter"lara dönüştü. Bu dönüşümler sırasında ortaya çıkan ve günümüze kadar benzerliğini koruyarak gelen scooter'ları yakından tanıyalım.

Velocipede (Velespit Velocipede (Velespit)

Kick Scooter

Kick Scooter

Atlantik'in diğer tarafında, Büyük Buhran sırasında çocukların geri dönüştürülmüş ahşaptan yaptıkları kick scooter'lar büyük bir popülariteye sahipti. "Çeltik Pazarında Bir Çocuğun Scooter Yarışı" Frank Burke, Sidney, Avustralya, 1956

Dünyanın İlk Motorlu Seri Üretim Scooter'ı: Autoped (1915)

İlk motorlu scooter olan Autoped, 1913'te geliştirilip Arthur Hugo Cecil Gibson tarafından patentlendi. 1915'te Autoped Company, Krupp tarafından Long Island, New York'ta üretildi. Autoped'in ilk scooter veya ilk motorlu scooter olmadığını, ancak modern çağın çılgınca popüler elektrikli scooter'larının öncüsü olarak bir üretim hattında seri üretilen ilk motorlu scooter olduğunu söylemek mümkün.

 Dünyanın İlk Motorlu Seri Üretim Scooter'ı: Autoped (1915) - Scooter Tarihi

Esasen büyütülmüş bir çocuk scooter'ına benzeyen Autoped; ayakta duran bir platform, iki adet 10 inç tekerlek, kavisli bir Art Deco taban ve 45 derecelik direksiyon açısıyla birlikte sağlam bir yapıya sahipti. Günümüzün taşınabilir elektrikli scooter'ları gibi, Autoped'in gidonları ve direksiyon kolonu tamamen katlanabilir yapıdaydı.

Hantal sayılmasına rağmen, Birinci Dünya Savaşı'nın yakıt tayınlaması sırasında düşük enerjili bir ulaşım şekli olması popüler kalmasını sağlıyordu. Buna rağmen şirket satış hedeflerine ulaşamadı ve ABD üretimleri 1921'de durdu. Ancak Büyük Buhran'ın ardından, çevrecilik konusundaki artan halk bilinci sayesinde motorlu scooter yeniden popüler hale geldi. Aynı zamanda, Hollywood'un Altın Çağı ile Los Angeles'ın genişleyen stüdyolarında dolaşmanın ideal yolu olarak görülmeye başladı. Humphrey Bogart gibi yıldızların gidonları tutarken ortaya çıkan fotoğrafları, reklamcıların scooter'ın "yürümekten daha ucuz" olduğunu iddia etmelerine olanak tanıyarak, bunun yanında yakıt verimliliği sayesinde de scooter'ın popülerliğinin artmasını sağladı.

Scooter Tarihi - Autoped patent sahibi, Arthur Hugo Cecil Gibson, 1915

Autoped patent sahibi, Arthur Hugo Cecil Gibson, 1915

Scooter Tarihi Art Deco
Scooter Tarihi Art Deco
Scooter Tarihi Art Deco
Scooter Tarihi

➤ Birinci Dünya Savaşı sırasında Autoped, düşük maliyeti ve düşük yakıt tüketimi sayesinde birçok kişi için iyi bir olanaktı. Ayrıca, araba ya da motosiklet almaya parası yetmeyen pek çok kişi için motorlu ulaşım sağladı. Birçok kadın günlük seyahat ve işe gidip gelme için Autoped'i benimsedi ve Autoped onlara yeni özgürlükler verdi. Autoped ayrıca doktorlar, fabrika çalışanları, ofis çalışanları, posta çalışanları ve hatta polis memurları tarafından da kullanıldı. Araç, çıktığı dönemde kadınların güçlenmesinin bir simgesi haline geldi. İngiliz mizah dergisi Puck, Autoped'de bir reklam yayınladı: "Autoped kızına dikkat et!".

Ulusal Amerikan Tarihi Müzesi, 1918 Koleksiyonu, Autoped

Ulusal Amerikan Tarihi Müzesi, 1918 Koleksiyonu, Autoped

Lady Florence Norman, motorlu scooter'ıyla Londra'da

Kadınların oy hakkını savunan Lady Florence Norman, motorlu scooter'ıyla Londra'da bir süpervizör olarak çalıştığı ofiste iş için seyahat ediyor. Scooter, gazeteci eşi ve Liberal politikacı Sir Henry Norman'dan bir doğum günü hediyesiydi. (1916)

Diğer şirketler, 20. yüzyılın başlarında Autoped'in ardından scooter yarışına girdi. 1919'da ABC baş mühendisi Granville Bradshaw, 1919 ve 1922 yılları arasında üretilmiş, oturaklı, tek silindirli, 123cc arka tekerlekle çalışan ve 15mph'lik bir hıza sahip Scootamota'yı geliştirdi. Scootamota için scooter benzeri bir motosiklet denmesi doğru olacaktır.

ABC Scootamota Mekanizması ABC Scootamota
ABC Scootamota

➤ New York Eyalet Müzesi kıdemli tarihçisi Geoffrey N. Stein'e göre; ilk başta, zamanın bisiklet basını Autoped'i “ucube” bir araç olarak yazdı. Ancak Autoped, belki de geniş bir kullanıcı kitlesinin ilgisini çektiği için beklenenden daha uzun süre popülerliğini korudu.

Autoped Scooter Reklamı

“Autoped, işyerlerine gidiş gelişler için ideal bir kısa mesafe taşıtıdır; kadınların alışverişe gitmesi için; doktorların normal günlük aramalarını yapabilmeleri veya acil aramaları cevaplayabilmeleri için; daha büyük çocukların geziye veya okula hızla gitmesi için; göreve giden hizmetçiler için; hızlı teslimat amacıyla bakkallar, eczacılar ve diğer tüccarlar için; çalışanların işe gidip gelmeleri için; koleksiyoncular için; tamirciler; haberciler ve paradan, zamandan ve enerjiden tasarruf etmek isteyen herkes için var. Herkes Autoped'in konforunu ve keyfini yaşayacak.” -Basılı Autoped Reklamı

Bir adam Autoped sürereken.
Bir adam Autoped sürereken.

Autoped Mekaniği

Aracın tüm kontrolü direksiyon kolonundan geçer. Kolonun döndürülmesi, makineyi geleneksel şekilde yönlendirir; ileri itmek debriyaja geçer; geri çekmek, ön tekerlek üzerindeki freni çalıştırır. Sol kolun döndürülmesi gaz kelebeğini çalıştırır ve sağ kolun çevrilmesi, emme valfinin açılıp kapanmasını kontrol eden bir tel aracılığıyla kompresyon tahliyesini çalıştırır. Sol kolda bir korna bulunur.

Motor, bir disk kavraması ile tekerleğe dişlidir. Ön tekerleğin sağ tarafındaki volan, başlangıçta aydınlatma ve ateşleme için akım sağlayan 6 voltluk bir aydınlatma jeneratörü içerir, ancak sistem daha sonra bir ateşleme bobini ve dört kuru hücreli pilin eklenmesiyle değiştirildi. Kontak anahtarı çerçevenin sağ tarafına monte edilmiştir ve benzin deposu ön çamurluğun üzerindedir.

Autoped Mekanizması - Scooter Tarihi
Autoped Tasarımı
Autoped Tasarımı

Motoru/debriyajı/freni çalıştırmak için gidonları ileri veya geri hareket ettirme yöntemi, Autoped'i mümkün olduğunca kullanıcı dostu yapmak ve sürücü arkadan düşerse gidonların otomatik olarak geri hareket etmesini sağlamak için tasarlanmıştır.

80'ler ve Go-Ped

Go-Ped, 1986
Go-Ped, 1986

Go-Ped'in Autoped'den bu yana ilk ayakta ve gazla çalışan scooter'ları piyasaya sürmesi 1986 yılını buldu. Ortada sürücünün ayakları için geniş bir güverte ve arka tekerleğe yerleştirilmiş motordan oluşan tasarım, 1990'larda ikinci büyük scooter patlamasına güç verdi. Ne zaman Lityum iyon piller (en verimli ve güncel çevre dostu) 1991 yılında icat edildi ve yaygın olarak kullanılmaya başlandı, bireysel elektronik ulaşım nihayet tekrar canlı hale geldi.

Scooter'lar Autoped'den bu yana çok yol kat etti. Tarih döngüseldir; modern elektrikli scooter birdenbire ortaya çıkmamış; mucit ve mühendisler tarafından 100 yılı aşkın araştırma, test etme ve ürün geliştirme ile günümüzdeki haline gelmiştir.

Razor, 1999
Razor, 1999

Unagi Scooter, 2021

Unagi Scooter, 2021
Unagi Scooter, 2021
   
    https://www.nobleurban.com/from-toys-to-vehicles-a-brief-history-of-electric-kick-scooters/

    https://silodrome.com/autoped-motorized-scooter/
    
    https://www.nobleurban.com/from-toys-to-vehicles-a-brief-history-of-electric-kick-scooters/
    
    https://en.wikipedia.org/wiki/Autoped
    
    https://unagiscooters.com/articles/who-invented-the-scooter/
    
    https://medium.com/lotus-fruit/the-history-of-the-first-electric-scooter-5c00e0053468
    
    https://www.smithsonianmag.com/history/motorized-scooter-boom-hit-century-dockless-scooters-180971989/
    
    https://silodrome.com/autoped-motorized-scooter/
    
    https://www.treehugger.com/autoped-was-worlds-first-scooter-4858489
    
    https://www.treehugger.com/autoped-was-worlds-first-scooter-4858489
    
    https://www.treehugger.com/autoped-was-worlds-first-scooter-4858489
    
    https://unagiscooters.com/articles/who-invented-the-scooter/
    
    https://en.wikipedia.org/wiki/Autoped
    
    https://medium.com/lotus-fruit/the-history-of-the-first-electric-scooter-5c00e0053468
    
    https://silodrome.com/autoped-motorized-scooter/
    
    https://www.smithsonianmag.com/history/motorized-scooter-boom-hit-century-dockless-scooters-180971989/
     

Bu makale tarihinde MARKUT Dergi Sayı: 14 altında Elif Ersöz tarafından yazılmıştır. Sayının devamını aşağı kaydırararak okuyabilirsiniz. Üst menüden diğer sayılarımızı okuyabilir, buraya tıklayarak anasayfaya dönebilir veya alt bölümdeki formu doldurarak dergimize abone olabilirsiniz.

Paylaş:
Markut Mailde İllustrasyon
Dergimize Abone Olun
Yeni Sayıları Mailinize Gönderelim

ücretsizdir.