Tasarımda Malzeme: Karton

"Sanat ve mimari arasındaki çizgilerin bulanıklaşması gerektiğini düşünüyorum."

20. ve 21. yüzyılın en önemli mimarlarından biri olan Frank Gehry, Modernist mimarinin ilkelerini patlatan, geometrisini ve rasyonel düzenini parçalı formlar ve doğrusal olmayan şekillerle değiştiren bir hareket olan Dekonstrüktivizmin öncüsü olarak kabul edilir. Kariyerinin ilk yıllarında Gehry, Bauhaus ve öncü Fransız mimar Le Corbusier tarafından kurulan International Style'da çalışmıştır. 1960'larda ve 70'lerde Kaliforniya'da ortaya çıkan avangart topluluklara giderek daha fazla çekilmiş ve endüstriyel oluklu mukavvadan mobilya yapmaya başlamıştır. 1969-72 yılları arasında ise karton mobilya serisi Easy Edges'i tasarlayarak ününe ün katmayı başarmıştır.

Wiggle Yan Sandalye, karton gibi gündelik bir malzemeye yeni bir estetik boyut getirmeyi başardığı, Frank Gehry'nin 1972 mobilya serisi 'Easy Edges'in bir parçasıdır. Bu heykelsi sandalye sadece rahat değil, aynı zamanda güçlü ve sağlamdır.

Frank Gehry, 1972'de Wiggle yan sandalyeyi yaratan karton mobilya üreten ilk tasarımcılardan biriydi. Üreticiler 1960'lardan beri plastiğe bir alternatif arıyordu. O zamanlar, karton genellikle tek bir tabakaydı ve onu sağlamlaştırma girişimleri, şeritleri ve yuvaları katlayarak ve yerleştirilerek yapıldı. Ancak 1929'da doğan Gehry, her cumartesi sabahı büyükbabasının hırdavat dükkanında oynayarak geçirdiği çocukluk ve kontrplak parçalarından köyler ve şehirler inşa etmesi sayesinde bir çözüm buldu. Bir gün mimar, ofisinin önünde bir yığın oluklu mukavva gördü ve denemeye başladı. Mimari modeller oluşturmak için zaten karton kullanıyordu ve birbirine yapıştırıldığında çok güçlü hale geldiğini fark etti. Malzemenin mukavemetini ve esnekliğini arttırmak için karton tabakalar birbirine dik açılarda lamine edildi.

"Contour" Sandalye, endüstriyel malzemelerin en faydacılarından biri olan kartonu; dayanıklı, görsel olarak dinamik ve yapısal olarak sağlam bir modern tasarım parçasına dönüştürüyor. "Contour" sandalye, sağlam yapısını gizleyen akışkan, şerit benzeri bir şekle sahiptir. Gehry özellikle iyi tasarlanmış, düşük maliyetli ürünler yaratmakla ilgileniyordu ve standartlaştırılmış üretimi ucuz malzemelerle sağladı.

Gehry'nin karton mobilya deneyleri, mimari modellerde yaygın olarak kullanmasından kaynaklandı. Lamine karton malzemenin gücünü göstermek için, o meşhur bir Volkswagen Beetle'ı, karton taburelerin dört tekerleğin hepsinde desteklenen bir Volkswagen Beetle'ın fotoğrafını çekti. Gehry böylece geliştirdiği sistemle kartonun gücünü kanıtlamış oldu.

Frank O. Gehry: Tasarım ve Mimarlık, Vitra, sf. 7

Gehry, çok katmanlı oluklu mukavva kullandı ve Vitra'nın üretim versiyonlarında kullanılmasını da şart koştu. Zamanla karton teknolojisi değişti, bu nedenle mevcut üretim, daha güçlü ancak rengi biraz daha açık kabul edilen farklı bir karton kullanılıyor. İlk kullanımlarda Gehry karton sandalyeler, sert kağıt kenarları nedeniyle keskin, çizik bir yüzey sergiler. Zamanla ve uzun süreli kullanımla, kağıt yumuşak kıvrımlı bir patinaya dönüşür. Bu versiyon, Vitra'nın ilk üretiminden, uzun süreli bir gösteri örneğidir ve birçok modern tasarım sergisine dahil edilmiştir. Dokunuşu ise kadifemsi bir yumuşaklıktadır.

Hollandalı tasarımcı David Graas , kreasyonlarının çoğunda ana malzeme olarak karton kullanıyor. Cardboard Lounge and Don’t Spill Your Coffee Table gibi karton mobilyalar, Not A Box and Not A Lamp adını verdiği karton aydınlatmalar yapıyor. Kanepe ve sehpa oluklu mukavva parçalarıdan oluşur. Parçalar birbirine kaydırılarak monte edilmiştir.

Vouwwow sandalye Amsterdam merkezli firma Studio Nuy van Noort tarafından tasarlanmış bir katlanabilir sandalyedir. Sandalye, düz paketlenmiş bir mobilya parçası olarak gelir ve kolayca monte edilebilir veya katlanabilir. Sandalyenin karton modeli ve PET keçe modeli olmak üzere iki modeli mevcuttur. Hafif, sağlam, tamamen doğal olarak parçalanabilir ve geri dönüştürülebilir tek parça petek kartondan yapılmıştır.

Yeni Zelanda şirketi Refold'un bu karton ayakta durma masası , kolayca katlanarak bir taşıma çantasına dönüştürülür ve kullanıcıların karton mobilyayı istedikleri yere yanlarında getirmelerine olanak tanır. Kickstarter aracılığıyla başarılı bir şekilde finanse edilen karton ayaklı masa sadece 6,5 kg ağırlığında olmasına karşın 85 kg'a kadar taşıyabilecek kadar sağlamdır. Çalışma masası üç boyutta mevcuttur ve kullanıcılar ayakları değiştirerek oturma masasına da dönüştürebilirler.

Inhabitat'ın gözde mimarlarından biri olan Shigeru Ban, afet yardımı tasarımı ve özellikle kağıt ve bambu gibi hafif, alışılmadık ve çevreye duyarlı malzemeleri ustaca kullanmasıyla ünlüdür. İmza niteliğindeki su geçirmez ve yangına dayanıklı kağıt tüp mimarisi, dünya çapında ikoniktir.

Shigeru Ban insanlığa hizmet eden mimar kimliği ve malzeme konusundaki inovatif yaklaşımı sayesinde 2014 yılında  dünyanın en prestijli mimarlık ödülü olan Pritzker Ödülünü almaya hak kazanmıştır.

Doğu Japonya depremi ve tsunami sayısız canı yerinden etti ve tahliye edilenler okullar ve spor salonları gibi tesislere sığınmak zorunda kaldı. Aileler arasında bir mahremiyet duygusu sağlamaya yardımcı olmak için, Shigeru Ban tarafından kurulan Gönüllü Mimarlar Ağı, kağıt tüpler ve kanvas perdelerden oluşan geçici bir kağıt bölme sistemi yarattı. Sistem basit ve esnekti. Montajı ve sökülmesi, yapımı ve taşınması kolaydı.

Pritzker Ödülü sahibi Japon mimar Shigeru Ban , karton, kağıt ve diğer beklenmedik malzemelerden çığır açan binalar tasarlamadaki 20 yıllık kariyeri ve doğal afetler için acil barınaklar tasarlama konusundaki insani çabalarıyla tanınmakta ve saygı görmektedir. Mesleki bilgisini insanlık yararına kullanmayı görev edinen Shigeru Ban’ın insani yardım çalışmalarına ithafen mimarın kendi imzasını taşıyan acil durum barınağı Sydney’deki Sherman Çağdaş Sanat Vakfı’nın (SCAF) bahçesine kuruldu.

1995’te Kobe’deki deprem nedeniyle mahallelerindeki dini yapı yıkılan halk için gönüllüler tarafından bu kilise inşa edilmiştir. Malzemeler çevredeki fabrikalar tarafından bağışlanmış ve 5 haftada inşaatı tamamlanmıştır. Elips şeklindeki planı Rönesans mimarı Bernini’nin yapılarından esinlenilerek oluşturulmuştur. 2005’te ise bu kilise parçalarına ayrılıp malzemeler Taiwan’da bir şehre gönderilmiştir.

2011’de Yeni Zelanda’nın Christchurch şehrinde gerçekleşen depremde şehrin simgesi olan kilise büyük zarar görmüştür. Bunun üzerine Shigeru Ban’dan şehre geçici bir kilise yapması isteniyor. Üçgen formda yapılan 700 kişilik kilise aynı zamanda etkinlik ve konser alanı olarak da kullanılabiliyor. 50 yıl hizmet vermesi planlanan kilise daha sonra parçalarına ayrılarak geri dönüştürülecek.

Cilt bakım şirketi Aesop'un Los Angeles şehir merkezindeki perakende mağazasının iç mekan tasarımında kartondan yapılmış mobilyaları var. Mağaza Brooks + Scarpa Architects tarafından tasarlanmıştır. Mimarlık firması, mağazanın duvarlarında ayrıca aydınlatma elemanı, tezgah ve çekmeceleri dahil olmak üzere mobilyaları oluşturmak için altı inçlik karton borular kullandı. Firma, tasarımı tamamlamak için tezgahlar için de geri dönüştürülmüş kağıt kullandı.

Hollandalı tasarımcı Joost van Bleiswijk ve tasarım direktörü Alrik Koudenburg, reklam ajansı Nothing'in ofis alanı için bir fikir bulmak zorunda kaldıklarında, en büyük zorluk sıkı bütçe idi ve buldukları çözüm hem ucuz hem de akılda kalıcıydı. Böylece tüm ofisi karton malzemeyle yapmaya karar verdiler. Masalar, raflar, merdivenler ve diğer öğeler için her türden benzersiz tasarıma yol açan büyük petek karton tabakalarını dikkatlice kesip katlayarak kullandılar.

Melbourne'daki State of Design festivali için mimar Toby Horrocks ve tasarımcı Kristian Aus, katlanabilir bir mağaza iç mekanı için ilginç bir konsept yarattı. Mekan bir masa, bir dizi raf ve bir aydınlatma armatürü oluşturabilen beş karton panele sahiptir. Bu kartondan çözümlenmiş sistemler istenildiğinde duvara gömülebilir.

Mumbai Kafe, Hindistan'ın malzemeyle donatılmış ilk kafesidir ve şehrin Bandra Kurla Kompleksi'nde yer almaktadır. Uygulamalı mimar Nuru Karim, mekanı parametrik modelleme kullanarak tasarladı ve iç peyzajdan aydınlatma armatürlerine, tabelalara ve menülere kadar her şey oluklu mukavva ile yapıldı.