BIC® Cristal® model tükenmez kalemi görmeyenimiz ya da kullanmayanımız yoktur. Gündelik yaşamın ayrılmaz bir parçası olmuştur bu tükenmez kalem. Peki bu kadar göz önündeki bir kalemin bir tasarım klasiği olduğunu farkında mıyız? BIC Cristal, birçok kişi tarafından dünyadaki en önemli modern sanat müzesi olarak görülen New York’taki The Museum of Modern Art’ın (MoMa) kalıcı koleksiyonun bir parçası.
The BIC Cristal, Fransa tarafından seri olarak üretilen ve satılan ucuz tek kullanımlık bir tükenmez kalemdir. Aralık 1950’de üretime başlayan bu kalem, Eylül 2006 yılına gelindiğinde satılan 100 milyarıncı kalemiyle dünyanın en çok satan kalemidir.
Tükenmez Kalemin Kısa tarihi
Ladislao Biro Hakkında
1930’lu yıllarda Macaristan’da bir gazetede editörlük yapan Ladislao Biro, yazılarını yazarken kullandığı dolma kalemde sorunlar yaşıyordu. Dolma kalemin içine sıkışan mürekkep hızlı yazı yazmasını engelliyor ve yüzeyde de dağılma yapıyordu. Bundan rahatsızlık duyan Ladislao Biro, çözüm olarak hızlı kuruyan mürekkepler araştırmaya başladı. İlk olarak dolma kalem mürekkebinde özel bir anilin bileşimi kullanmayı denedi. Daha hızlı bir akış sağladı ama kağıtta dağılma yapmaya devam ediyordu. Eğer doğru mürekkebi bulur ve kalem için gerekli düzenlemeyi yapabilirse, dolma kalemden daha pratik bir yazı aracı geliştirmeyi planlıyordu.
Ladislao Biro ve Tükenmez Kalemin İcadı
1930’lu yılların sonuna doğru Ladislao Biro, yazı araç gereçleri hakkında araştırmalar yapmaya başladı. Bu araştırmalar esnasında 1888 yılında ABD’de John Loud tarafından patenti alınan mürekkepli kalemleri gördü. Deri tabakçısı olan Loud, hayvan derilerini işaretlemek için geliştirilen bu kalemlerin ucunda büyükçe bir bilye bulunuyordu. Bilye döndükçe üzerindeki mürekkeple birlikte deride işaretleme yapıyordu. Ne yazık ki sadece deri yüzeylerde işe yarıyordu, diğer yüzeylerde dağılma yapıyordu. Aynı zamanda sürekli dolum gerektiriyordu ve mürekkep sızdırıyordu. Bu nedenlerle John Loud, bu mürekkepli kalemi geliştirip bir ürüne dönüştürerek seri üretim yapmayı düşünmemişti. Fakat tükenmez kalemin icadında çok önemli bir adım atmıştı.
Loud’un buluşundan etkilenen Ladislao Biro, bu tükenmez kalemi geliştirmeye karar verdi öncelikli olarak hızlı kuruyan bir mürekkep bulmaya girişti. Gazete matbaasında kullanılan mürekkep olumlu sonuç verdi. Mürekkep hem çabuk kuruyor hem de yüzeyde dağılma ve lekeleme yapmıyordu.
Mürekkep işini hallettikten sonra geriye kalan şey yeterince küçük ve işe yarar bilyeler yapmaktı. Ve bu konuda yardımcısı kimyager kardeşi Georg Biro’ydu. Loud’un buluşunu geliştirmek ve daha akışkan bir mürekkeple sızdırma yapmayan ve taşınabilir bir kalem üretmek için birlikte çalışmaya başladılar. Tükenmez kalemin icadı işte bu çalışmalar sayesinde gerçekleşti.
Biro Kardeşler’in yaptığı çalışmalar olumlu sonuç verdi ve tükenmez kalemi icat ettiler. Bu kalemlerde mürekkep, küçük bilyelerle bilye yuvasında bir araya geliyordu. Bilyenin dönüş hareketi, kalem içinde mürekkep akışının kontrol edilmesini sağlıyordu. Bu kalemin icadı kısaca, 360 derece dönüş sağlayan bu bilye sayesinde oldu. Haznesinden gelen mürekkebi sürüklendiği yüzeye mükemmel bir şekilde bırakarak kesintisiz bir yazı ve çizim imkanı sunuyordu. Hatta o kadar kesintisiz ki kaleme ismini verecek kadar ‘Tükenmez Kalem’. Çizgi uzunluğu yaklaşık 2 km olan bu kalem ismini kesinlikle hak ettiğini söyleyebiliriz.
Tükenmez Kalemlerin Çalışma Prensibi
Tükenmez kalemlerin çalışmasındaki en önemli 2 parça, kalemin ucunda yer alan metal top ve mürekkebin olduğu kartuş kısmının tasarımıdır.
Metal top, pirinç, çelik veya tungsten 'den üretilir. Serbestçe dönebilen metal top hem yazmanın daha kolay olmasını sağlar hem de mürekkebin kurumasını engelleyen mekanizmada görev yapar. Kartuş kısmında, kalemin kullanılmadığı zamanlarda mürekkebin hava ile temas edip kurumasını engelleyen mekanizma bulunur.
Kalem topları, mükemmel şekilde küreseldir. Neredeyse bir elmastan daha serttir.
Kalem ile yazılmaya başlandığında, metal topa yapılan baskı, kartuştaki kurumayı engelleyen mekanizmanın açılmasını ve az akışkan mürekkebin yer çekiminin etkisiyle metal topa ilerlemesini sağlar. Böylece metal topun yüzeyine ulaşan mürekkep, kağıda aktarılır. Yazma işleminin sonlandırılmasıyla, metal topa uygulanan baskı da ortadan kalkar. Mekanizmada bulunan yay sayesinde mürekkep ile metal top arasındaki kanal kapatılarak, mürekkebin hava ile teması kesilir. Bu sayede mürekkep kurumaz.
Tükenmez kalemlerin plastik parçaları genellikle enjeksiyonlu kalıplama adı verilen bir işlem kullanılarak yapılır . Kalem şeklindeki bir kalıba sıcak sıvı plastik "enjekte edilir". Plastik soğuduğunda ve sertleştikten sonra kalıp çıkarılır.
Tükenmez kalemlerin kapakların bulunan delikli yapı da boğulmalara karşı alınmış bir önlemdir. Raporlara göre, Amerika'da her yıl ortalama 100 kişi kalem kapaklarının soluk borusuna kaçması yüzünden boğularak hayatını kaybetmektedir. Bunu engellemek için üretici firmalar delikli kapak üretimine geçmiştir.
Biro Kardeşler ve Arjantin Yolculuğu
Ladislao Biro geliştirdiği tükenmez kalemin prototipini patentini 1938 yılında aldı. O dönemlerde gazetedeki editörlük görevini sürdürmekteydi. Muhabirlik yaptığı sıralarda bazı notlarını bu kalemle alıyordu. Yine bir gün muhabirlik yaptığı bir ortamda Arjantin Devlet Başkanı Agustin Pedro Justo, Biro’nun kullandığı bu kalemi fark etti. Yeni icatlara meraklı bir asker ve devlet adamı olan Justo, bu kalemi hayranlıkla inceledi. Justo için bu tükenmez kalem hem büyük bir buluş hem de büyük bir ticari fırsattı. Bu kalemi geliştirip bir ürüne dönüştürerek piyasaya sunmak için Biro’yu Arjantin’e davet etti.
1941 yılında Ladislao ve Georg Biro, Macaristan’daki Nazi katliamlarından kurtulmayı başararak Arjantin’e geldiler. Tükenmez kalem icadı sonrasında bu kalemlerin bir ürüne dönüştürülerek piyasaya sunulmasına yardımcı olan Agustin Pedro Justo, dünyanın ilk tükenmez kalem fabrikasını Arjantin’de kurulması için gerekli talimatları verdi. 1943 yılında Ladislao Biro, tükenmez kalemlerin patentini Arjantin’de tescil ettirdi. Bu ürünlerin seri üretimi ve satışını yapmak için Ladislao Biro, kendi şirketini kurdu. Birome ismiyle piyasaya sunulan bu ürünler dolma kalemlere kıyasla daha ucuz ve kullanışlı ürünler olarak kısa sürede popülerleştiler.
Ürünlerin Arjantin pazarında gördüğü büyük ilgi ABD pazarına açılmaları konusunda Biro kardeşleri cesaretlendirdi. Tükenmez kalemin icadı sonrasında bu yeni yazı aracını ABD pazarına taşıyan kişi Milton Reynolds’du.
Birome Tükenmez Kalemleri ve Bic®
Birome tükenmez kalemleri, 1940’ların sonlarına doğru ABD pazarında çok büyük talep gördü özellikle de Amerikan Hava Kuvvetleri askerleri arasında. Çünkü yerden 3 bin metre yükseklikte diğer mürekkepli kalemlerde sızma oluyordu. Tükenmez kalemlerin icadı bu sorunu kökünden çözdü.
Ne var ki Biro kardeşler, tükenmez kalemler için artan bu yoğun talebi karşılamakta zorlanmaya başladılar. Tükenmez kalemin icadında büyük başarı gösteren Biro kardeşler, şirket yönetimi konusunda birçok sorun yaşadılar. Bunun üzerine Birome, tükenmez kalemlerin imalat haklarını 1950 yılında Marcel Bich’e ait Fransız şirketi BIC’e satmaya karar verdi.
Bu satın alma işlemiyle birlikte BIC, dünya yazı araç ve gereç pazarında çok önemli bir stratejik üstünlük elde etti. Birome tükenmez kalemlerini daha da geliştiren BIC, ürünü sekiz parçaya bölerek üretim maliyetinde ciddi bir azalma sağladı. Tükenmez kalemin icadı sonrasında bu ürünlerin tutuşunu kolaylaştıran da yine BIC oldu.
Kısa süre içinde BIC’in cirosunda yüksek bir hacme ulaşan bu ürünler, BIC’in dünyanın en büyük kalem üreticilerinden biri haline getirdi.
''İyi tasarım mümkün olduğunca az tasarımdır.'' -Dieter Rams
- https://blog.ofix.com/ladislao-biro-ve-tukenmez-kalemin-icadi/
- https://en.wikipedia.org/wiki/Bic_Cristal
- https://www.mosa.com/en/inspiration/notes/spring-2019/bic-cristal
- https://designmuseum.org/discover-design/all-design-objects/bic-biro
- https://www.sihirlifasulyeler.com/teknoloji/tukenmez-kalem-nasil-calisir
- https://www.bicworld.com/en/about-us/who-we-are
