Beton Legolar: Brütalizm

Brütalizm 1950'lerin sonlarında ve 1960'larda popülerlik kazanmış eski geleneklerden tamamen farklı bir mimari akımdır. 19. yüzyılın sonlarına gelindiğinde, sanayi devrimi sonrasında oluşan teknolojik gelişmeler, dünya savaşının getirdiği ekonomik çöküntüler ve mali sıkıntılar mimari tasarımda şeffaflığı, tasarrufu, ham malzeme kullanımını ve sadeliği ön plana çıkarmıştır.

Bu akımın ana karakteristikleri; çeşitli mimari unsurların (örneğin pencereler) tekrarlanması, taşıyıcı görev görmeyen dekoratif unsurların kullanılmaması, ve cephelerde brüt betona bol miktarda yer verilmesidir. Bunun yanı sıra bazı brütalist yapılarda kullanılan çelik, ahşap veya cam gibi malzemelerde de herhangi bir örtücü malzeme kullanılmamaktadır.

Cité Radieuse, Fransa

İşlevsel betonarme kullanımı ve faydacılığı ile tanınan Brütalist mimari, öncelikle kurumsal binalar için kullanılmış daha sonralarda ise kritik konut ihtiyacını rasyonel bir şekilde ele almak için önemli konutlarda da Brütalist anlayış kullanılmıştır.

Özellikle İsviçreli-Fransız mimar Le Corbusier'in beton sevgisinin Brütalizm'i başlatmış olabileceğine inanılıyordu. İşlerinden biri olan Fransa, Marsilya'da bulunan Cité Radieuse (Parlak Şehir), tartışmasız tüm zamanların en etkili Brütalist binasıdır ve Le Corbusier'in en ünlü ve başarılı eserlerinden biri olarak kabul edilir. 1952'de tamamlanan ve işçi sınıfı için konut olarak oluşturulan Le Corbusier'in tasarımı, modüler dairelere uygun dev bir betonarme çerçeve gerektiriyordu. 1.600 kişiye kadar kapasiteli bu konut kompleksi, büyük ölçüde dekoratif unsurlardan yoksundu ve gelecekteki Brütalist projelerin çerçevesini oluşturacaktı.

Eastwich High School ve Pepper Middle School, Pensilvanya , Amerika Birleşik Devletleri

Fakat 1950 ve 1970'ler arasında yıldızı parlayan bu mimari akım 1980'lere girerken yavaş yavaş gözden düşmeye başlamıştı. Bunun bir sebebi, genellikle totaliterlik ile ilişkilendirilen mimarinin soğuk ve sade doğasından kaynaklanıyordu. Bunun yanı sıra inşaatta kullanılan ham betonun iyi yaşlanmaması ve genellikle genel estetiği bozan su hasarı ve çürüme belirtileri göstermesi yapıyı bozuyordu. Bu sebeplerle terkedilmiş Brütalist binalar artık grafiti sanatçıları tarafından kullanılan boş bir tuval görevi görmeye başlamıştı. İngiliz yazar Anthony Daniels,  Brütalizmin betonarmesini "canavarca" olarak nitelendirdi ve "zarif yaşlanmadığını, bunun yerine parçalandığını, lekelendiğini ve çürüdüğünü" belirtmişti.

Robin Hood Gardens Konut Projesi, Londra, İngiltere

Trinity Square Otoparkı, İngiltere

80'lerde tarzın modası geçtiğinden beri sayısız Brütalist bina yıkıldı. Bazıları onları göz kamaştırıcı olarak görürken bazıları yıkımlarının hem tarihin bir parçası olduğunu hem de güzel bir mimariyi kaybetmek olduğuna inanıyordu. Yine de Brütalizm'in birçok örneği, özellikle Londra'da ve önemli Amerika ve Kanada şehirlerinde, dünya genelinde hala bulunabilir.

Günümüzde yeni Brütalist projeler, belirgin anıtsal beton hacimlerle inşa ediliyor; ancak canlanma genellikle “Yeni Brütalizm” olarak adlandırılıyor. Hiç kimse Brütalizm nasıl tekrar moda haline geldi tam olarak bilmiyor ama Brad Dunning'in ilginç bir teorisi var:

“Brütalizm yalın ve tehditkar, mimarlık tekno müziğidir. Brütalist binaların bakımı pahalı ve yıkılması zordur. Kolayca yeniden şekillendirilemezler veya değiştirilemezler; bu nedenle mimarın amaçladığı şekilde kalma eğilimindedirler. Belki de hareket, kaotik ve parçalanan dünyamızda kalıcılık özellikle çekici olduğu için geri döndü.”

Boston Belediye Binası, Amerika Birleşik Devletleri

'Concrete' Koltuk, Jonas Bohlin, 1981

Stefan Zwicky tarafından tasarlanan Corbu'nun ikonik koltuğunun beton ve çelik ile yeniden yorumu. MichaeI Van Vliet'ten Beton Le Corbusier Sandalye

Kaliforniyalı tasarımcılar Thomas Musca ve Duyi Han, Rockito adlı bu sallanan sandalyeyi yaratmak için ahşap bir kalıba cam elyaf takviyeli beton döktüler. Koltuk, brütalist mimari tarzı temel alan açılara ve geometrik boşluklara sahip beton mobilya serisinin bir parçasını oluşturuyor.

Tejo Remy & René Veenhuizen'in Beton Sandalyesi şişirilmiş gibi görünse de, aslında plastik kaplamanın içine dökülmüş ve çelik çubuklar ve metal liflerle güçlendirilmiş betondan yapılmıştır.

1950'de, iki Fransız mühendis, Pierre Danel ve Paul Anglès d'Auriac, su altı duvarlarda kullanılmak üzere önerdikleri, birbirine kenetlenen, dört ayaklı beton bir şekil olan tetrapod'u geliştirdi ve patentini aldı.

Yarım yüzyıldan fazla bir süre sonra, Furnitury adlı Hong Kong merkezli bir şirket, Tetra Sabun ürünleri için aynı formu kullandı. Bunun nedeni ürettikleri sabunun fazla kaygan olmasıydı. Sabunların dört ayaklı şekli, pentadactyl uzuvlarımızla mükemmel bir şekilde birbirine kenetlenir ve kavrama kolaylığı sağlar.

Brütalist hareketten yola çıkarak tasarlanan ve Londra'nın en dikkate değer mimarilerini oyununa piyon etmiş bu Skyline Satranç Seti, Brütalist mimarinin güçlü örnekleri olan; Trellick Tower, Petty France, Centrepoint ve Cromwell Tower gibi yapılardan oluşuyor.