İkonik Tasarımlar: Lego

LEGO®, nesiller boyunca dünyada ve anne babaların ayaklarında iz bıraktı. Danimarka taşralarından dünyanın en büyük oyuncak şirketine. Her şey tek bir LEGO tuğlası ile başladı. LEGO tuğlalarını bu kadar özel kılan şey potansiyeli kadar yaratılış hikayesidir aynı zamanda.

Hikayemiz dünyanın en mutlu ülkelerinden birinde, Danimarka’da Billund, adlı bir kasabada yaşayan yerel bir marangoz olan Ole Kirk Kristiansen ile başlıyor. Kendisi bölge çiftçileri için bol bol ev yapmış birisi, çiftçilik büyüdükçe Ole’nin işletmesi de beraberinde büyüyordu. Ta ki Büyük Buhran’a kadar. Küresel felaketler maddi zorlukları yanında getirmişti ve Ole de marangozluk işletmesini küçültmeye karar verdi. Tam anlamıyla küçültmek, daha küçük mobilyalar, ahşap portatif merdivenler… Daha sonrasında da ahşap oyuncaklar üretmeye başladı.

Ole, 1934’te ‘’Tamamen oyuncak üreticisi olacağım.’’ Dedi. Tabi ki Billund Ahşap Fabrikası oyuncak şirketine göre bir isim değildi. Daha akılda kalıcı bir isim bulmalıydı. Dancadaki ‘’güzel oynamak’’ anlamına gelen leg godt sözcüklerinin ilk iki harfi alarak LEGO® ismini koydu. Şirketin tüm amacı da ismin içinde saklı.

LEGO şirketi için güzel yıllardı. Öncesinde birçok oyuncak Alman menşeliydi. Almanya’nın Danimarka’yı işgalinde sonra Alman ürünleri popülerliğini yitirdi ve Danimarka pazarında yerli oyuncaklara yer açıldı.

Aynı zamanda o günlerde oyuncakların çoğu metaldendi ama metaller başka yerlerde kullanılması gerekiyordu ‘’savaşlar’’. Böylelikle metal yerine ahşap oyuncaklara yer açıldı.

Savaş döneminde bile oyuncak piyasası hâlâ ayaktaydı. Savaş sonrası piyasada talepte fazlaca bir artış göründü ve 40’lı yıllarda ahşap oyuncak üretimi sürdürecek yeterli ahşap bulunamaz olmuştu.

1942’deki fabrika yangını da tuzu biberi olmuştu. Yeni bir malzeme arayışına girişen Ole, bir oyuncak fuarında yeni bir malzeme olan plastik kalıp makinesini keşfetti ve ürünlerinde plastik kullanmaya başladı.

Plastik tuğlalar ilk kez LEGO tarafından piyasaya sürülmemişti. Birçok üreticiden biriydi. ‘‘Birleşik Krallık’taki Kiddicraft gibi ama onların tuğlaları soluk renkliydi ve sanatçılıktan uzaktı.’’

Nihayetinde 1949 yılında oyuncak endüstrisine devrim niteliğinde bir plastik oyuncak ürettiler. ‘Birbirine Tutunan Tuğlalar’ ‘Automatic Binding Bricks’

Lego, modernist ressam Mondrian’a ulaştı, canlı renklerde kareler yapan adama. İşte ilk LEGO tuğlalarının renkleri için ondan ilham aldılar.

Ole’nin oğlu Godtfred’in önemli bir alıcıyla yaptığı bir konuşmada alıcı şikâyetçiydi , ‘Hiçbir şey sistemli değil. Bir şey alıp onunla oynuyorsun, sonra atıp yeni bir şey alıyorsun. Hiçbir şey birbirine uymuyor. Sizde böyle bir şey var mı?’ Vardı. ‘’Birbirine Tutunan Tuğlalar.’’

Godtfred, işe bu uzun ismi değiştirmekle başladı. Daha kısa ve öz olacak şekilde LEGO Mursten’ı seçtiler. (Mursten dancada tuğla demek)

Sistemi de o sırada yarattılar. ‘’LEGO system’’. İlk olarak 1955 yılında Kasaba Planı’nı çıkardılar. Kasaba, LEGO için büyük bir atılım olmuştu ama bazı sorunları vardı. Figürler biraz tuhaftı. Küçük arabalar, ağaçlar... tuğlalar ile birleştirilemiyordu.

İlk tuğla bloklarının altlarında delikleri yoktu. Üst üste duruyorlardı ama birbirlerine tutunmuyorlardı bu yüzden de devriliyorlardı. Şirketin kurucusu ve ekibi denemelere başladı. 1958’de tuğlanın altındaki tüplerin patentini aldılar. İşte bu LEGO için yeni bir dönemin başlangıcı oldu.

1950 ortalarında her bir tuğlaya LEGO adı basılma başlanmıştı. Tüpler sayesinde tuğlalar birçok yeni şekilde birleştirilebiliyordu. ‘’6 tane LEGO’dan 950.103.765 farklı birleşim çıkıyordu’’

LEGO günümüzde hâlâ ilk patentli sistemlerini kullanıyor. Oyuncak şirketleri arasında başka bir örneği olmayan bu durum LEGO için riskli bir işletme modeli olsa da 1958 yılında üretilen bir tuğla parçasının günümüzdekiyle uyumlu olması harika bir sistem.

Godtfred Kırk Christiansen başa geçtiğinde LEGO büyümekteydi. Tüm ahşap oyuncakların üretimini durdurdu ve tamamen plastik tuğlalara yöneldi.

1961 yılına gelindiğinde LEGO 11 ülkede 50 farklı set satıyordu. 1960’ların sonuna gelindiğinde dünya çapında toplam 42 ülkede satılıyordu. LEGO hayranları arttıkça onlar için park yaptırılmaya karar verildi ve böylelikle Legoland doğdu. Zamanla sayısı sekiz parka çıkan, dünyanın en büyük ikinci eğlence parkı.

70’ler LEGO için çok iyi yıllardı ve Danimarka cephesinde hiçbir sıkıntı yoktu. Hatta Lego, ülkenin endüstriyel ihracatının yüzde birini üstleniyordu ve dünya çapında yıllık mağaza satışları 300 milyon dolara yaklaşmıştı.

Godtfred’in oğlu Kjeld Kirk Kristiansen da aynı yolda ilerledi. Kjeld’in söylemine göre yeşil rengi evantere katması için altı yıl babasının ikna etmeye çalışmıştı.

Kjeld, 70’lerin sonunda şirketin başına geçtiğinde çok iyi bir fikir üretti; Mini figürler. LEGO için muazzam bir şeydi. Mini figürlerin dört LEGO boyutunda olması kasaba planlarına çok uyumluydu. Yani sisteme çok iyi uyuyordu.

Kale ve Uzay setleri LEGO için büyük bir adımdı. O dönemde üretilen iki sette büyük ilgi toplamıştı. LEGO dünyası, kasaba sınırlarını aşmıştı.

80’ler boyunca LEGO’nun kazancı artmaya devam etti. Küçük Billund kasabası artık bir LEGO şehrine dönüşmüştü. ‘’LEGO tuğlalarından yapılmasa da onların karından yapılmıştı.’’

80’lerin sonunda patentin süresi dolması ile piyasaya taklit ürünler çıkmaya başlamıştı. Bu taklit ürünler Orijinal LEGO ile birebir uyumlu olması ve fiyat olarak daha ucuza satılması LEGO şirketini zora sokmaya başlamıştı. LEGO, 1998 yılında tarihinde ilk kez zarar etti.

90’ların sonuna doğru oyuncak piyasası değişim göstermeye başlamıştı. LEGO’yu bu kadar etkileyen de aslında başka bir tuğlaydı, adı piksel olan sanal tuğlalar. Dijital oyunlar popülerliğini arttırdıkça LEGO, basit tuğlalarının yetersiz kalacağını fark etmişti.

LEGO bazı riskleri göze alarak mevcut LEGO biçiminden türetilebilecek yeni teknolojik formlar aramaya başladı. LEGO MindStorms’u üretmeye başladı ve 90’lar teknolojisine adapte oldu.

99 yılında LEGO, Yıldız Savaşları'nın lisansını aldı, LEGO tuğlaları güçlü Jedi silahlarına ya da füzelerine dönüşmüştü.

LEGO’nun, 2000’lerin başlarında durumu hiç iyiye gitmiyordu. LEGO Bionicle adında çıkardıkları set, üzerine yazdıkları hikâyeler ve çıkardıkları animasyon ve çizgi romanlar set için büyük bir ilgi uyandırmıştı, şirketin ayakta kalmasına katkı sağlamıştı ama bu seri artık bir Lego tuğlasından çok uzaktı. Sisteme uyum sağlamıyordu. LEGO için her şey ve bu bir Lego değildi!

2003-4 yıllarında çok büyük mali kayıp yaşandı. Bunun üzerine CEO’su Kjeld Kirk Kristiansen, 2004 yılında istifa etti. LEGO, CEO olarak Jorgen Vig Knudstorp’u atadı.

‘’Bu, benim ailemin kurduğu şirket. Onu hayatta tutmamıza yardım et.’’

Jorgen’i çok zorlu bir süreç bekliyordu, şirket oluk oluk para kaybediyordu ve hiç kredi imkânı yoktu.

Şirketin departmanlarında bölge değişikliğine gidildi. LEGO aslında iyi bildiği işe dönüş yapmaya başladı, öze dönüş. Renkler azaltıldı, üretilen şekiller azaltıldı. Tedarik süreci ve imalat süreci basitleştirildi. ’’Legonun gerçek değeri temellerindeydi.’’

Sistem, LEGO’yu ayakta tutan şey oldu. Sistem sayesinde bugün üretilen bir LEGO tuğlasını, 50’lerde üretilmiş tuğlalar birleştirebiliyorsunuz. Sistem sadece zekice tasarlanmış bir tuğla parçası da değildi. LEGO ailesi nesiller boyu kendini, etkin bir şekilde barışı savunmaya ve tüm dünyaya ‘güzel oynamayı’ öğretmeye adadı.

LEGO’nun şehir serisi gerçek bir özüne dönüştü. LEGO’yu onca yıl önce başarılı kılan oyun sistemine dönülmüştü. Bu yeni dönüşüm, sistemin yeniden büyümesini sağlamıştı. LEGO, iflasın eşiğinden geri tırmanmıştı.

Sonraki yıllarda bu tuğla kutuları çeşit çeşit dizi ve filmle piyasayı salladı. LEGO, 2014 yılında dünyanın en büyük oyuncak şirketi oldu.